Ekstradycja nie jest terminem tożsamym z europejskim nakazem aresztowania – ale często jest z nim utożsamiana. Europejski nakaz aresztowania (w skrócie ENA) jest jedną z odmian ekstradycji. Aby uniknąć nieporozumienia, używamy tutaj terminu „przekazanie” albo „przekazanie przestępcy lub podejrzanego” na podstawie różnych przepisów.
Polskie sądy wydają najwięcej ENA na kontynencie. Statystycznie jednak liczba wydanych ENA spada rok do roku. Na podstawie danych Ministerstwa Sprawiedliwości w 2021 r. wydanych zostało 1 531 postanowień dotyczących ekstradycji które były wydane w Polsce (najwięcej było ich w 2009 roku – kiedy Polska ‘zaprosiła’ do Polski 10 312 skazanych i poszukiwanych przez polski wymiar sprawiedliwości osób). Polska skierowała najwięcej wniosków do Portugalii (319 wniosków), Irlandii (169), a także do Włoch (96).
Natomiast do Polski, w 2021 r. zostało skierowanych 626 wniosków ze wszystkich krajów EU razem wziętych (+ z Wielkiej Brytanii, która też została uwzględniona w tych statystykach, mimo swojego wyjścia z EU). W 2021 roku – najwięcej osób było wezwanych do swoich ojczystych krajów z Niemiec (327), Czechia (33), natomiast najmniej z Cypru, Estonii, Finlandii, Malty, Portugalii, Słowacji i Szwecji – gdzie nie otrzymaliśmy żadnego ENA.
Niestety, jak widać z tego powyższego zestawienia, polskie sądy nadal są liderami w ich wystawianiu i w bardzo wielu przypadkach dotyczą nie liderów zorganizowanych grup przestępczych czy niebezpiecznych przestępców, a wielokrotnie spraw trywialnych – jak kradzież telefonu komórkowego czy jazda po pijanemu rowerem, na pustej drodze (autentyczne sprawy w jakich działaliśmy wcześniej).
Wydanie albo przekazanie przestępcy albo podejrzanego oparte na ENA może odbyć się w ciągu jednego do dwóch miesięcy. W przypadku ekstradycji (opartej na innych przepisach niż Europejski Nakaz Aresztowania) postępowanie może toczyć się dłużej, może być bardzo złożone i może być w nie zaangażowanych wiele urzędów, czy prawników. W trakcie postępowania dotyczącej ekstradycji opartej na przepisach niepodlegających prawu europejskiemu, może być wydane wiele decyzji.
Jest kilka kryteriów, w których postanowienie dotyczące przekazania skazanego lub podejrzanego o dokonanie przestępstwa może zostać nieuwzględnione przez sąd zagraniczny.
Są to najczęściej przesłanki humanitarne lub rodzinne, zdrowotne lub natury administracyjnej (czas popełnienia przestępstwa, brak uznania czynu za przestępstwo w kraju przebywania skazanego). W niektórych przypadkach sądy krajów EU odmawiały ekstradycji z obcych krajów z uwagi na brak gwarancji sprawiedliwego i rzetelnego procesu.
Może dojść także do sytuacji w których przestępstwo w jednym kraju – nie jest przestępstwem w innym kraju. Czasami cudzoziemiec jest poddana w Polsce ochronie prawnej (jest azylantem) – i w tym przypadku sąd także nie powinien wydać postanowienia o ekstradycji.
W każdym z tych przypadków należy konsultować te kryteria z prawnikami zagranicznymi, jako że postępowanie toczy się przed sądem obcego kraju. W Polsce możemy dostarczyć najczęściej tylko dowodów na ww. okoliczności i je dobrze opisać na potrzeby procesu w obcym kraju.
Prosimy mieć na uwadze, że statystycznie jednak zdecydowana większość wniosków o przekazanie w ramach europejskiego nakazu aresztowania jest uwzględniana przez sądy zarówno polskie jak i zagraniczne – co skutkuje bardzo szybkim wydaleniem podejrzanego albo skazanego, do kraju wzywającego (do Polski).